APEX Talumpatian

Noong Agosto 25, 2012 ay muli na namang lumahok ang aming paaralan sa taunang timpalak talumpatian ng APEX na ginanap sa Bulwagang Rizal ng San Pablo Central School.

Bagamat hindi nagwagi ng Unang Karangalan ang pambato namin na Mishael Pontanoza sapagkat pumangalawa lamang siya sa mag-aaral ng LSPU, natutuwa ako na napagtagumpayan pa rin niya ang laban dahil sa ikaanim na sunud-sunod na taon ay hindi pa rin nawawala ang aming paaralan sa talaan ng mga nananalo. 

Narito ang pyesa na kanyang binigkas sa nasabing paligsahan. 

            "Tatag ng Wikang Filipino, Lakas ng Pagka-Pilipino"               

                                                   ni Dennis B. Lacsam

               “The Filipino tilt-a-whirl operators are this nation’s backbone! Salamat”

            Ito ang mataginting na linyang binitawan ng kongresistang karakter ng Hollywood Actor na si Will Ferrell sa pelikulang “The Campaign”.  Bagamat noo’y “teaser” o patikim na eksena pa lamang ang ipinapakita sapagkat hindi pa naman lubusang ipinapalabas sa mga sinehan ang nasabing pelikula, animo’y virus na kumalat agad ito sa Internet at iba pang uri ng media. Sa puso at isip ng milyung-milyong Pinoy partikular ng mga Pilipinong naging bahagi ng pelikula, punung-puno sila ng pagmamalaki. Sa wakas ay nakikilala na sa buong daigdig hindi lang ang sipag at galing ng Pilipino, maging ang kanilang inang salita.

                Mga giliw kong tagapakinig, isang pinagpalang hapon sa inyong lahat!

            Matibay na ebidens’ya ang inyong narinig na pahayag na global na ang Filipino! Kasabay kasi ng pagsikat ng marami nating kababayan sa iba’t ibang larangan ay ang pamamayagpag ng ating katutubong wika at kultura. Mula sa pahayag ng pasasalamat ng American Idol Runner-up na si Jessica Sanchez, hanggang sa mga diyalogo ng mga artistang Pilipino sa pelikulang The Bourne Legacy na kinunan pa ang ilang eksena sa bansa ay hindi mapasusubalian na tumatatag ang wikang Filipino.

            Nakatutuwang isipin na katulad ng mga rumaragasang sasakyan sa malawak na kalsada ng information superhighway ay patuloy na nakikipagtunggali ang wikang ating pagkakakilanlan na isang malinaw na pahiwatig ng katatagan nito. Marahil ay napagtatanto na ng marami sa atin na ang tunay na esensiya ng wikang Filipino ay nakasalig hindi lang sa responsableng paggamit dito bagkus ay kung paano itong pahahalagahan bilang importanteng sangkap ng pang-araw-araw nating pamumuhay. Sapagkat kailanman ay hindi matatawag na matatag ang isang wikang tila ikinakahiya ng mga gumagamit nito.

            Mga minamahal kong kababayan, sa mga oras na magbubukas ako ng computer, nangingilid sa luha ang aking mga mata at pumalakpak ang aking mga tenga sa tuwa kapag nakaririnig ako ng mga banyagang koro at orkestra na madamdaming umaawit ng Paruparong Bukid sa mga pambansa at pandaigdigang kumpetisyon.  Gayundin, tumataas ang aking balahibo kapag nakakakita ako ng mga batang kanluraning blonde ang buhok at berde ang mata na katulad ni Luke na may higit isang milyong “hits” sa YouTube na matatas na kumakanta ng mga awiting bayan tulad ng Bahay-Kubo at Sitsiritsit. Sa isip-isip ko, unti-unti nang nagbubunga ang ating pagmamalasakit sa katutubong salita.

            Mga giliw kong tagapakinig, lagi nating pakatatandaan na ang wika na salamin ng ating pagkalahi ay siya rin nating lakas at kapangyarihan na mahalagang aspeto ng ating katatagan bilang Pilipino. Sabi nga ng isang blogger sa Internet, sa panahong ito na tayo’y minamaliit ng ibang bansa, inaangkin ang ating mga teritoryo at tila ipinapamukha sa ating wala tayong lakas, hindi mga malalaking submarine, fighter planes at dami ng sundalo ang ating  kailangan upang maipagtanggol ang ating bansa. Sapagkat hindi ito simpleng palakasan ng santadahan ng mga bansang nasasangkot. Ito ay palakasan ng pag-unawa at pagmamahal sa bayang kinabibilangan. Kung gusto nating lumakas, kailangang mapatatag natin ang mga mamamayan. At ang pagpapatatag sa mga mamamayan ay hindi kailanman magagawa kung hindi matatag ang ating wika. Makabuluhang hakbang ang pagpapatuloy na pakikipag-usap ng ating sarili’t katutubong wika sa mga wika ng ibang bansa, sa halip na isinasantabi ito sa maling pag-aakalang hindi na ito nababagay sa modernong panahon.

Mga kaibigan, ngayon na nasa yugto na tayo ng bagong henerasyon, nakapahalagang papurihan at tularan natin ang milyung-milyon nating kababayan na gumagamit wikang Filipino sa lahat ng uri ng pakikipagtalasan sa Internet dahil sa pamamagitan nila patuloy na umuunlad ang Filipino at nakikilala maging ang panitikan at kultura ng ating bansa sa buong daigdig. Mahalagang ipaalam lamang natin sa mga kababayan nating ito na gumagamit ng Facebook, Twitter, YouTube, at iba pang uri ng social networking sites na kaakibat ng mga pagbabagong ito sa pakikipag-komunikasyon at pagtuklas ng kaalaman ang hangganan at responsibilidad na dapat nilang unawain, intindihin at balikatin bilang mga responsableng mamamayan. Kailangan lang ipaunawa sa bawat isa na ang tunay na katatagan ng wikang Filipino na lakas ng ating pagkalahi ay matatamo sa pamamagitan ng pagpapalawak ng kaalaman para sa kabutihang panlahat at hindi para sa kapahamakan ng kapwa, institusyon at  mga bansa. Huwag nating gamitin ang wikang Filipino sa pagpapalaganap ng kabalbalan, kamangmangan, at baluktot na impormasyon para isahan, lokohin o kutyain ang ating kapwa. Sa halip ay gamitin natin ito nang mahusay, matalisik, at may pagmamalaki upang makapasok ito at mangibabaw sa dominyo ng kapangyarihan ng mga wika sa daigdig.

Mga kapamilya, kapuso, kapatid, ngayon na ipinagdiriwang natin ang ikapitumpu’t limang taon ng pagsulong ng wikang Filipino, nawa’y pagtibayin nating lalo ang pagkalinga sa ating inang salita sa mga paaralan sa pamamagitan ng pagkasangkapan dito bilang lakas ng K to 12 na siyang pundasyon ng karunungan ng mga itinuturing na kabataan ng ikadalawampu’t isang siglo. Sapagkat sa mga kabataang ito magmumula ang bagong henerasyon ng mga Pilipinong magmamalasakit sa wikang hindi lang bahagi ng kultura bagkus ay mahalagang susi sa pagtatamo ng pambansang kapayapaan at ng matatag na lipunang Pilipino na siyang aakay sa ating lahat sa pagtahak sa isang tuwid na landas.

Mga kababayan, lagi nating pakalilimiin na bagamat tumatatag na ang ating katutubong wika, ang pagsasawalang bahala upang magpatuloy ang kasiglahan at pagbulas nito sa mga darating pang panahon ay nakasalalay pa rin sa ating mga kamay. Upang ganap na maging itelekwalisado ito, responsableng sanayin natin ang atin mga sarili na maglulan pa rin ng mga produkto ng kamalayan at iba’t ibang kaisipang hango sa maraming kultura. Pananagutan ito na ganap na magpapatibay at magpapaalala sa atin na buhay ang ating Inang Wika. Sa gayon, tayo bilang isang bansa ay mabilis nang makakikilos tungo sa higit na na siyentipikasyon ng Filipino, ang ating tunay na wikang pambansa na siya nating intelektwal na kaakuhan at katatagan bilang isang bansa. At kapag nangyari ito, mapatutunayan natin ang pahayag ni Cam Brady na karakter ni Will Ferrer na tayo ngang mga mamamayang Pilipino ang pinakamatatag at pinakamatibay na sandigan ng bansang ito.

            Muli, magandang hapon at maraming salamat.

Balagtasan sa Palawan

Republic of the Philippines

Region IV-A CALABARZON

DIVISION OF SAN PABLO CITY

San Pablo City, Laguna

BALAGTASAN

Paksa:

Nakatutulong ba ang Makabagong Teknolohiya sa Pagtataas ng Kalidad ng Edukasyon?

Mula sa panulat ni DENNIS B. LACSAM

MISHAEL F. PONTANOZA – bilang Lakandiwa

NORIELYN LAT – magtatanggol sa Sang-ayon

ANNIE D. ATIENZA – magtatanggol sa Di Sang-ayon

Lakandiwa:

Sa mga naririto na mutyang panauhin

Sa mga katunggali at kaibigang giliw

Pinagpalang araw po itong pagbati namin

Sana ay masiyahan sa tulaang gagawin.

Ako’y ‘sang lakandiwang ngayon ay naatasan

Manimbang ng katwiran nitong magtatagisan

Ng galing sa pagtula at sa pangangatwiran

Sa paksang napili na dapat pagtalunan.

Ano nga ba ang higit at sadyang mahalaga

Sa ating pag-aaral sa loob ng eskwela?

Makabagong paraan o ‘yung makaluma pa

Digital literacy, sang-ayon o hindi ka?

Atin na pong tawagin dito sa entablado
Ang dal’wang maririlag, makatang magtatalo
Parehas pong magaling at magpapatotoo
Atin pong salubungin, palakpakang todo

Norielyn: (Pagpapakilala)

Ako’y si Norielyn Lat ngayo’y nagpapakilala

Handa nang tumula, panig ay ibandera.

Annie: (Pagpapakilala)

Sa inyo’y nagpupugay ngala’y Annie Atienza

Magtatanggol sa panig at nagpapakilala

Lakandiwa

At upang magkahugis napili ngayong paksa

Sa ‘ti’y maninindigan itong dal’wang makata

Na bantog hindi lamang sa kanilang pagtula

Maging sa katapangan at ganda ng adhika.

Ngayong nagampanan na ang una kong tungkulin

Handa na ba kayo sa inyong gagawin?

Norielyn at Annie:

Handa na po kami.

Lakandiwa:

Kung gayo’y, halina’t simulan na natin

Ang pagtatagisan ng talinong angkin!

Ngayong uumpisahan ang ating Balagtasan

Ay napakahalaga’t marapat n’yong malaman

Na ang ating tulaan ay isang tunggalian

‘Di ng nararamdaman kung hindi ng isipan.

Sa pagpipingkian n’yo ng hinandang talino

Ay hindi maiwasang masugatan ang “ego”

Palaging unawain na ito’y hindi gulo

Balagtasa’y tapatan ng mapayapang ulo.

Kapag magsasalpukan nitong mga taludtod

At hindii maiwasang masaling ang ‘yong loob

Ang aking tagubilin ay iwasang mapoot

At maging mahinahon sa inyong paghahamok.

Ngayo’y unang titindig upang mangatwiran

Magandang binibini Nory ang kanyang ngalan.

Ipagtatanggol kusa sa kaniyang kalaban

Na sa ‘ting paaralan, digital ang kaylangan

Kaya upang magsilbing inspirasyon naman

Salubungin natin s’ya ng isang palakpakan.

Norilyn: (Unang Tindig)

Maraming salamat po mabunying lakandiwa

At sa lahat ng narito, ‘sang pagbating may tuwa

Ngayo’y maninindigan at ‘di magpaparaya

Magtatanggol sa panig ng napili kong paksa.

Sa panahong moderno teknolohiya’y uso

‘Pag hindi mo ginamit sinauna kang tao

‘Di uunlad ang isip pupurol ang ‘yong ulo

‘Yan ba ang nais natin upang tayo’y matuto?

Sa daming pagbabago sa mga eskwelahan

Magpatalo’t magpahuli’y hindi dapat dahilan

Sapagkat ito’y ugat ng mga kamangmangan

Na pupwedeng mauwi sa ‘sang kapahamakan.

‘Pag ‘di natin binago mga nakasanayan

‘Di magawang mag-up-grade ng mga nalalaman

Tiyak na pupulutin tayo sa kangkungan

Sapagkat mababaog ang ating karunungan.

Kayat sa ganang akin, digital ay isulong

Upang ang pag-aaral ay hindi papaurong

Lalo na sa panahong maraming sinusuong

Ang makupad ay talo’t iwanang bumubulong.

Lakandiwa:

Magaling ang tinura’t ginawang unang ulos

Ng ating binibining ‘di yata mapapaos

Bagamat mahinahon at bigkas ay malamyos

Ramdam mong matapang sapagkat nagpupuyos.

Ngayo’y titindig naman dalagang kasalpukan

Ng tulang may haraya at may paninindigan

Ipagtatanggol niya at pangangatwiranang

Itong teknolohiya’y ‘di sagot kaylan pa man.

Atin nang papurihan mutyang maninindigan

Annie, kanyang pangalan halina’t palakpakan

Annie: (Unang Tindig)

Marami pong salamat sa mga palakpakan

Pati sa lakandiwang puno ng Balagtasan

Ako po ay tumayo nang makapangatwiran

Sa paksang atin ngayon ay pinagtatalunan.

Batid siguro natin na sa mahabang taon

Edukasyo’y umusbong ng hindi nakakahon

Kuryente’t baterya ay hindi naging tugon

Para lang itong leksyon sa bata’y maiayon.

Ang paaralan nating pintungan ng talino

Na nagmula sa guro na matalinong tao

Na siyang lumilikha ng teknolohiya mo

Ano pang dahilan at kaylangang magbago?

Ang mga kaalamang dati nang nalalaman

Ngayon ay ikinahon at pinagalaw lamang

Ngunit ang kaisipang tinataglay naman

Ay luma’t dati na pagkat nirepaso lang.

Kaya ang aking hiling, digital ‘wag asahan

Upang kaisipan ay lumago nang tuluyan

Ang ating katamaran ay ‘wag gawing sandigan

Matinong edukasyon ang kaylangan ng bayan.

Lakandiwa:

Sadyang ‘di patatalo dalagang minumutya

Sa kalabang kanina ay pa-ismid na tumula

Sa matalas na bigkas ng tulang may haraya

Bakas ang katapanga’t walang kahiya-hiya.

Mainit itong dal’wa kayat ako ay tatabi

Maggirian na lamang hanggat may masasabi

At kayong madlang people na ngayo’y sumasaksi

Gamitin mga kamay upang ganahan kami.

Norielyn: (Ikalawang Tindig)

Ito pong si Anitang katunggaling dalaga

Luma na ang itsura isipa’y walang kwenta

Hindi kataka-takang utak ay ‘sinasara

Sa mga pagbabago na para rin sa kanya.

Dalagang katunggali sa aki’y makinig ka

Sapagkat ang nais ko sana’y matauhan ka

Nababatid mo pa ba na sa loob ng eskwela

Leksyon ay iba-iba’t may pamamahayag pa.

Ngayon ba’y gagamit pa ng lumang makinilya?

Pudpod na ang daliri ‘pag mali’y uulit pa

Kaya naman itong balitang ipapasa

Kung hindi man bilasa ay wala na sa moda.

Balita’y panitikang laging nagdudumali

Maghatid ng mensahe na walang pasubali

Sa mambabasang uhaw sa mga nangyayari

Na ayaw maungusan at ayaw magpahuli.

Kung ang teknolohiya ay hindi gagamitin

Itong pamamahayag ay sinusupil natin

Na tuluyang lumago’t manatiling inutil

Dahil sa pag-iisip na medyo mapaniil.

Kawawang paraluman ng lumang pahayagan

Wala ng ibubuga’y nakikipagtalbugan

Sa makabagong Facebook, lubha kang maiiwan

At pati na sa Twitter sadyang pangmabilisan

Kung mananatili kang sa luma’y dedepende

At pakaaabangang malimbag ang detalye

Baka ang balita mong tungkol sa duwende

‘Pag nabasa ng tao’y ukol na sa higante.

Binibining maitim matuto kang gumising

Magmulat ka ng mata at umiwas sa dilim

Tanawin ang liwanag ng ating journalism

Ngayon ay nasa kamay at hawak-hawak natin!

Annie: (Ikalawang Tindig)

Ako’y pinatatawa ng unanong lukresya

Na nanggagalaiti sa paksa kanina pa

Pinangangalandakang ang bago ay maganda

Paghihitsura naman ay muchachang pindangga!

Pinanghihimasukan ang leksyon sa eskwela

Na paglipas ng taon ay nagpaiba-iba

Pati pamamahayag kanyang idinamay pa

Ang lahat na’y nakita gayong pikloy ang mata.

Marahil nga kung minsan balita ay mabagal

Sigurado ka namang ‘di kasinungalingan

Sapagkat matutukoy na pinanggagalinga’y

Peryodistang marangal at hindi kung sino lang

Ang computer na high tech, mabilis at bago nga

Makinilyang hinamak sadyang walang panama

Ngunit kapag ang virus ay umatakeng bigla

Balita’y ‘tiyak wala, babasa ay kawawa.

Ang ‘yong pagmamataas ‘pag ‘nilagay sa utak

Nakatitiyak ako na ikaw ay babagsak

Sapagkat ang tulad mong, utang na loob ay salat

Kung hindi man pumalya ay tiyak lalagapak!

‘Pinagmamalaki mo itong Facebook at Twitter

Na siyang sinisisi kung ba’t sa ispeling ay under

‘Tong mga kabataan na laging walang answer

Sa eksamen ay hulog, sa twina ay repeater.

Iyong pakatandaan, maputlang paraluman

Na ang mamamahayag ay may pananagutan

Sa kanyang mambabasa na pinag-aalayan

Ng balitang nakalap at mga panitikan.

Kaya sa’yo ang payo ko manahimik sandali

Itikom ang ‘yong bibig at linisin ang budhi

Sa halip mangatwira’y bumalik sa dating gawi

Upang pamamahayag sa bansa ay maghari.

Lakandiwa:

Painit nang painit itong balitaktakan

Dalawang nagtatalo panay ang pagalingan

Maamong mga tupa sa simula ng laban

Ngayon ay mga tigreng mananakmal na lamang.

Kayat upang lalo pang tayo’y maliwanagan

At nang tumigil na rin ang mga iringan

Ngayo’y tatapusin na ng dalawang naglalaban

Ang salpukan ng tula na may paninindigan.

Norielyn: (Ikatlong Tindig)

Pasikat kong kalaban ako’y pinatitigil

Ipagtanggol ang panig pagkat takot marahil

Ano pa kaya kapag, bao’y isa-isahin

Tiyak na magtatago’t ‘di alam ang gagawin.

Ang mga katulad mo na sa isip ay salat

Ang tunay na dahilan kung ba’t tayo’y kulelat

Sa talaan ng bansang patuloy sa pagsikad

Kayat sa buong mundo ay namamayagpag

‘Di ka ba natutuwa na may kaagapay ka

Sa iyong pag-aaral sa loob ng eskwela?

Madali ang gawain at nagiging global pa

Pupwede pang iimbak, i-integrate sa iba.

Sa mundong makabago ito ang tandaan mo

Sa ating pag-aaral, pwedeng ‘di magsaulo

Pagkat itong leksiyon masyado ng tekniko

Nakalimbag lang sa net, tablet at telepono.

Maging mga pahayagan ay blog na ang itsura

Piktyur ay gumagalaw may vidyong naka-link pa

Kaya po naman itong pinoy na bumabasa

Kung ‘di man tuwang –tuwa, lumuluwa ang mata

Kaya po binibini na nagpapatahimik

Ba’t di pa mag-impake, umuwi at umidlip

Kapag nahalata ka nila na naiinggit

Kukutyain kang labis kukurutin sa singit.

Annie: (Ikatlong Tindig)

Ako’y hindi pasikat ayaw lang magpakutya

Lalo na sa tulad mong may lason ang salita

‘Di ako naparito upang magpakumbaba

Hangad ko ay tumula’t ipagtanggol ang nasa.

Baliw kong katalo na tila nahihibang

Lumalalim ang hapon bibig ay umaanghang

Sa iyong kagustuhan na ako’y maungusan

Ay ipapahamak mo ‘tong ating Inang Bayan.

Ilan na ang nasadlak sa kapariwaraan

Ng Facebook at Internet na ipinagyayabang?

Kabataang nalisya ay hindi na mabilang

Sapagkat impormasyo’y bastos at mapanlinlang!

‘Wag mo akong sisihin sa ’yong kapabayaan

Na kinambalan mo pa ng iyong katamaran

Ang lakas ng loob mo na makapangatwiran

Gayong alam ko namang mayrong pinagtatakpan.

Palagay mo’y kaya ba ng bansa na mag-isa?

Na makipagtagisan ng leksyon sa iba

Ngayon ngang sa cyberspace ika’y kakaba-kaba

Sapagkat nabalitang Wikipedia’y magsasara.

Ba’t ako maiinggit sa mukha mong kay pangit

Na tinernuhan yata ng utak na makitid

Kaya po itong madlang sa ati’y nakikinig

Kung hindi man masuka sa tawa’y nag-iihit.

Balitaktakan:

Norielyn:

Ginagatungan mo pa ‘tong madlang manonood

Na kanina pa yatang sayo’y nayayamot

Natutulig ang isip at sa mukha mo’y takot

Lalo na pag ‘yong mata at ulo’y umiikot

Annie:

Nagsalita si Aneng na mukha’y parang mamaw

Kaya naman ‘tong madla sa tawa’y namamagaw

Nawawalan ng gana at gusto nang umayaw

Sapagkat kanina pang palahaw nang palahaw.

Norielyn:

Ikaw ang mukhang mamaw babaeng ulikba

Sapagkat ang tulad mo’y sa dilim yata ginawa

Hindi ka na natakot na ako’y ipahiya

Gayong kasangkapan mo ang digital sa paggawa.

Annie:

Unanong paraluman ‘wag mo akong sumbatan

Sapagkat kailanman ‘di kita kinaylangan

Sa panahong makabago ako ay nagpaiwan

At tumanaw ng loob sa aking nakagisnan.

Norielyn:

Weh ‘di nga? Kaya pala! Sa Multiply, up-dated ka!

Mga picture mong kay pangit sine-share pa!

Annie:

Ang personal kong buhay ay huwag mong iramay!

Kung ayaw mong masuntok ang mukha ng kaaway!

Lakandiwa:

Tama na at itigil itong balitaktakan

Sapat na ang narinig inyong mga katwiran

At baka pa humantong sa matinding awayan

Ang ating ginagawa na pagba-Balagtasan.

‘Di na nagugustuhan inyong pangangatwiran

Sapagkat mga tono ay nagpepersonalan

Pamamahayag lamang ang pinagtatalunan

Subalit nauuwi sa mga pasiklaban

Hindi dapat limutin, sa bawat Balagtasan

Higit na mahalaga, ay punto ng katwiran

Kapag ‘yong isinama itong nararamdaman

Ay siguradong g’yera at kapwa masasaktan.

Sa mga paliwanag na kanina’y narinig

Ay parehong mahusay ang dalawang nagtagis

Kaya akong lakandiwa ngayon ay nahahapis

Kung anong hatol dapat ipataw sa nanangis.

Bagaman at isyu nga sa modernong panahon

Kung itong edukasyon ay ‘di dapat ikahon

Sa ‘king paniniwala ay hindi s’yang solusyon

Ang mga pagtatalo, sapagkat kunsumisyon.

Kung aking pipiliting paksa ngayo’y lutasin

Sa halip na maayos baka lalong lumalim

Kaya po ang payo ko ay inyong marapatin

Ang dalwa’y palakpakan at ngayo’y pag-ayusin.