ni Dennis Lacsam
“Ang
Kolonyalismo at ang Di-mapag-isang Wika’t Pagkatao”
Ito ang nakapanlulumong mensahe ng pamagat ng
akda ng dalubwika at manunulat na si Propesor Michael Coroza na nagkamit ng
Ikatlong Gantimpala sa Gawad Komisyon sa Wikang Filipino sa Pagsulat ng
Sanaysay ngayong taon. Bagamat hindi ko pa nababasa ang akda sapagkat wala pa namang
napapalimbag na sipi nito, mapa-hard o
soft copy man sa Internet, hindi ko
maipagkakailang tumagos ang mensahe ng pamagat nito sa aking kamalayan at
nag-iwan ng isanlibo’t isang katanungan sa mura kong isipan.
Sinimulan ko ang aking pahayag sa ganitong alalahanin
upang ipabatid sa ating lahat na sa ayaw man natin o hindi, ang wika, kultura,
kasaysayan at pagkatao ng mga mamamayan ng isang bansa ay hindi kailanman mapaghihiwalay.
Isang malinaw itong patotoo na kung anong kalagayan mayroon ang ating katutubong
salita sa kasalukuyan ay repleksyon ito kung paanong pinahalagahan ng ating mga
kababayan sa nakalipas na mga panahon.
Nakalulungkot
isipin, na simula nang itatag ang wikang pambansa noong 1936 na dapat sana’y bibigkis
sa atin bilang isang lahi ang siya pang nagiging dahilan upang lalo tayong magkawatak-watak.
Sa nakalipas ng ilang dekada, hindi na natapos-tapos ang mga balitaktakan kung
ano ba talaga ang wikang dapat mamayani sa buong kapuluan. Nakatatawang taun-taon
partikular tuwing Agosto, kung saan pa ipinagdiriwang ang kadakilaan ng ating Inang
Salita ay salimbayan naman ang mga diskusyon ng iba’t ibang ahensya ng
pamahalaan at pribadong sektor na may kaugnayan sa wika. Kanya-kanya ng
katwiran! Hindi padadaig ang bawat isa! Mga pagtatalong malimit ay nauuwi
lamang sa kawalan dahilan kung bakit patuloy na nauudlot ang pagyabong ng wika
sa lahat ng aspeto ng buhay.
Mga
minamahal kong tagapakinig huli
na nga marahil para mangarap tayo ng isang pambansang pamunuang magtatampok sa
katutubong wika bilang sagisag ng pagsasarili subalit hindi pa huli upang
gumising tayo't magkusa sa bawat maliliit na larangang ating kinikilusan na
ipalutang sa himpapawid ang himig ng ating pambansang wika nang walang
pag-aatubili, pag-aalinlangan o pangingimi. Huwag tayong mabulag sa maling
paniniwala na higit na mainam ang isang wika sapagkat higit itong sinasalita ng
karamihan sa lipunan dahil lalo lamang itong nagpapatingkad ng ating mga
kahinaan. Tandaan natin na sa panahong ito ng kaalaman hindi na mahalaga kung
anong wika o diyalekto ng bansa ang hinirang na wikang panlahat! Ang higit na
mahalaga ay patuloy na nakikipag-usap ang ating mga wika sa iba’t ibang wika ng
kapuluan at ng buong mundo. Iwasan na natin sana ang pagiging purista sa mga
wikang ating nakasanayan sapagkat lalo lamang hindi bubulas ang kapangyarihan
nito. Itaguyod natin ang paggamit ng Filipino bilang
wikang pambansa habang pinangangalagaan ang mga wikang katutubo sa Pilipinas
tungo sa pagkakaunawaan, pagkakaisa at pag-unlad ng sambayanang Pilipino. Tandaan
natin na mabisang kasangkapan para sa isang tao na magkaroon siya ng kaalaman
sa maraming wika ng bansa at ng daigdig sapagkat nangangahulugan ito ng walang
katapusang pagyakap niya sa mga bagong karunungang makaaagapay sa kanya sa
mundo ng multilinggwalismo para sa isang globalisadong daigdig. At higit
sa lahat, pakalimiin natin na ang
mga wika natin ay hindi lang daan sa kasaganaan manapay sa pagtatamo ng
katarungan at kapayapaan. Ito rin ang mga wikang lalaban sa talamak na
katiwalian sa pamahalaan at lipunan, mangangalaga sa kapaligiran at gagamot sa
ating kahirapan.
Kung tutusin, napakalayo na ng
narating ng ating mga wika. Ang noo’y mga diyalekto lamang ngayo’y wika na ng
buong kapuluan at siya nating pambansang espiritu. Nakatutuwang isipin na sa
tulong ng modernisasyon tulad ng Internet at iba pang midyum ng komunikasyon ay
nakikilala na ang mga ito hindi lamang sa buong bansa bagkus ay sa buong mundo.
Kung noo’y natuwa tayo nang awitin ni Apl de Ap ng Black Eyed Peas sa Hollywood
ang Bebot at Tayo’y mga Pinoy na nasusulat sa wikang pambansa, ngayo’y pati
tenga nati’y pumapalakpak sapagkat pumapailanlang na rin sa mga himpilan sa
radyo at telebisyon sa buong mundo ang awiting Mekeni na nasulat naman sa diyalektong Pampango.
Kung
naniniwala tayo sa kapangyarihan ng ibang wika partikular ang Ingles upang
makasabay tayo sa mga mauunlad na bansa sa daigdig, makatarungang sabay din
nating pagyamanin, palaganapin at panatilihin ang mga wikang ginagamit nating
mga Pilipino sa iba’t ibang larangan – maging ito ma’y sa inisyatiba para sa
katutubong kaalaman, kaligirang pangliterasiya, integrasyong panlipunan,
kaunlarang pang-ekonomiya at katatagang pampulitika. Napakahalaga na ipabatid
sa bawat isang Pilipino na makabuluhan ang wika na siya nating lunggati sa
ating pinagmulang lahi. Marapat na umigpaw sa ating mga sarili ang pagsibol ng
totoong diwa ng nasyonalismo dahil ito ang diwang aakay sa atin sa tuwid na
daan upang matamo ang tunay na tagumpay.
Mga
kaibigan, totoong malaki ang ginagampanan ng wika sa paghubog ng isang matatag
na republika sapagkat malinaw na pinatutunayan nito na malakas ang pagkakaisa
ng isang bansa kung may isang wika sapagkat sa pamamagitan nito, nagkakaunawaan
ang mga mamamayan, lumalakas ang panitikan at patuloy na yumayabong ang
kultura. Hindi marapat na maging sanhi ito ng ating pagkalito na sa kalauna’y
maging pag-iwas sa paggamit dito. Alalahanin nating buhay ang wikang Filipino
at iba pang wika ng kapuluan. Hindi ito mga bagay na nakasuspinde sa kawalan. Tandaan
natin na sa pagbabago ng ortograpiya, yumayaman, lumalago, umuunlad, at
nakaaangkop ang ating mga wika sa tawag ng panahon. Kaya’t kung mayroon mang magaganap
na pagbabago sa ating wika, tulad ng nakaambang papagpalit ng titik na F sa P
ng Pilipinas, nawa’y magkaisa tayong lahat na tanggapin ito nang buong puso
upang sa ganoon ay ganap nating mayayakap ang itelikwalisasyon at
siyentipikasyon ng ating wika na huhubog sa kultural na aspekto ng ating mga
pagkatao bilang Pilipino. At kung hindi man lahat tayo nagkakasundo, nagkakaintindihan
o nagkakaunawaan sa makabuluhang misyon na panaigin ang kapangyarihan ng wikang
Filipino at iba pang wikang katutubo sa lahat ng larangan, ang mahalaga ay
patuloy tayong nag-uusap sa wikang nagbibigay sa atin ng buhay at pag-asa. Sabi
nga ni Tito Boy, kaibigan, usap tayo!
Isang
pinagpapalang hapon at sana’y maging bayani tayong lahat ng wikang Filipino na
siyang wika, puso at kaluluwa natin sa pagtahak sa daang matuwid.
